Roerige tijden. Nederland-Japan en de val van de samurai (1853–1867)

Aan de hand van kamerschermen, zwaarden, prenten, schilderijen, foto’s, landkaarten en maritieme objecten komen zeven thema’s aan bod waarmee de relatie tussen Nederland en Japan van 1853-1867 wordt uitgediept. De diversiteit van de meer dan honderd objecten afkomstig uit achttien museale en particuliere collecties, onderstreept de veelzijdigheid van deze tentoonstelling.

Soembing
Inspiratiebron voor deze bijzondere tentoonstelling is een volledige set van Souvenir du Japon, bestaande uit twintig kleurenlitho’s die in 2020 zijn geschonken aan Japanmuseum SieboldHuis. Deze prenten zijn gebaseerd op de tekeningen en aquarellen die Johan Maurits graaf van Lynden maakte tijdens de diplomatieke missie van Nederland naar Japan in 1855. Tijdens deze missie schonk Nederland het stoomschip de ‘Soembing’ aan Japan. Dit markeerde het begin van een moderne Japanse vloot. De tentoonstelling neemt u mee terug naar deze belangrijke gebeurtenis aan de hand van verschillende Japanse prenten, foto’s en een modelschip van de ‘Soembing’.

Geschenken
Eén van de zeven thema’s uit de tentoonstelling is ‘geschenken van de shogun’. Als dank voor het schip ‘Soembing’ gaf Japan een indrukwekkende collectie wapens en gebruiksvoorwerpen aan Nederland. Er zijn bijvoorbeeld spectaculaire zwaarden en een prachtig tweedelig kamerscherm met pruimenbloesem te zien. Ook is er een 19^e-eeuws samuraiharnas bij, vervaardigd door Myōchin Munekane; een pronkstuk van fraai handwerk met kostbaar goudbrokaat.

Grote veranderingen
De andere thema’s uit de tentoonstelling zijn: De opening van Japan; De Nederlandse missie van 1855; De opbouw van een Japanse vloot; Verdragshaven Yokohama; Uitwisseling; Conflict en de val van de samurai. Deze thema’s gaan in op de grote veranderingen die plaatsvonden in Japan tussen 1853 en 1867. Na de opening van Japan in 1853 stroomden er westerse ideeën en kennis binnen. Deze hadden grote invloed op het politieke speelveld. Enerzijds was er, met name vanuit de samuraikrijgers, protest tegen de aanwezigheid van de westerlingen, anderzijds wilde men in navolging van het westen zo snel mogelijk moderniseren.

Nederlandse kennis
De Nederlanders haakten in op de nieuwe politieke situatie in Japan. Na tweehonderd jaar waren ze het handelsmonopolie kwijtgeraakt, dus zochten zij naar nieuwe manieren om voor Japan relevant te blijven. Nederland ging helpen bij de opbouw van een moderne Japanse zeemacht. Er werden oorlogsschepen en kennis over zeevaart aangeboden. Dit wordt in de tentoonstelling uitgelicht aan de hand van diverse kaarten, tekeningen en foto’s.

Een nieuw begin
De Edo-periode (1603-1868) staat bekend om zijn conservatisme en stabiliteit. Een sterk contrast met de Meiji-periode (1868-1912) die daarop volgde, waarin de samenleving razendsnel moest veranderen en moderniseren. De roerige tijd aan het einde van de Edo-periode (1853-1867) waarin deze omwenteling zich voltrok, wordt vaak vergeten. De tentoonstelling belicht juist deze periode waarin Japan zich opnieuw vorm gaat geven, inclusief de diplomatieke relatie met Nederland.

Catalogus en activiteiten
Bij deze tentoonstelling verschijnt een rijk geïllustreerde catalogus, met artikelen van Jim Dwinger (junior-conservator), Kuniko Forrer (coördinator Nederland-Japan relaties), Daan Kok (conservator Japan en Korea bij het Wereldmuseum Leiden) en een voorwoord van directeur Kris Schiermeier.

Er is een veelzijdig activiteitenprogramma voor jong en oud dat een verdere verdieping biedt in ‘Roerige tijden’. Voor kinderen van 6 t/m 12 jaar is er een gratis speurtocht. Voor jeugd tussen 12 en 17 jaar is er een gratis DOEN!-boekje.

Deze tentoonstelling is mede mogelijk gemaakt door: het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, de gemeente Leiden, de Universiteit Leiden, het Cultuurfonds, het Mondriaan Fonds; het publieke stimuleringsfonds voor beeldende kunst en cultureel erfgoed, de stichting Isaac Alfred Ailion Foundation, Takeda Nederland B.V., Leiden, Stad van Ontdekkingen en de vrienden van Japanmuseum SieboldHuis.