In de stroomversnelling van de vlietende wereld

In de lange carrière van Utagawa Kunisada zijn er grote stilistische verschillen in zijn prentkunst te ontdekken. In het tweede deel van de tentoonstelling en in deze lezing komen Kunisada’s late prenten (1829-1865) aan bod. Deze prenten zijn kleurrijker dan zijn vroege werk en kenmerken zich door uitvulling van de achtergronden en een grotere directheid. Professor Van Gulik zal in deze lezing een toelichting geven op Kunisada's ontwikkelingen in de prentkunst.

Kunisada (1786-1864) was tijdens zijn leven één van de meest vooraanstaande en zeker de productiefste prentkunstenaar van de negentiende eeuw. Gedurende de halve eeuw van zijn werkzame leven heeft hij ettelijke tienduizenden prenten ontworpen die zich in een grote belangstelling van de stedelingen in de toenmalige hoofdstad Edo mochten verheugen. Deze belangstelling gaat vooral uit naar zijn prenten met het populaire Kabuki theater als onderwerp. Met zijn portretten van gevierde toneelspelers weet hij een originele en vernieuwende dimensie toe te voegen aan het bestaande genre van theaterprenten. Zo ook bij zijn vrouwenportretten die afwijken van de traditionele, geïdealiseerde modellen van weleer. Met groot gevoel voor realisme brengt hij de portretten tot leven met bijzondere aandacht voor allerlei details in de interieurscènes zoals bijvoorbeeld het meubilair, het huisgerei en de gebruiksvoorwerpen.

In verhouding tot de omvangrijke productie van acteursprenten en afbeeldingen van schone vrouwen, zijn de landschapsprenten van Kunisada betrekkelijk schaars en dus ook zeldzaam. Eerder dan de rust van landschapstaferelen spreekt blijkbaar de actie en het vertier van de alledaagse werkelijkheid de verwende stadsburgerij meer aan.

De stroom van deze ‘vlietende wereld’ van geneugten waarin de stedelingen zich lange tijd onbekommerd lieten meevoeren, komt in een versnelling wanneer Japan omstreeks het midden van de negentiende eeuw aan de buitenwereld wordt opengesteld en het einde nadert van een langdurige periode van feodale overheersing door de Shôguns van Japan. Voor de traditionele prentkunst heeft dit ook gevolgen. Nieuwe druktechnieken, fotografie, kranten en tijdschriften zijn in opkomst. Niettemin worden daardoor de prenten van Kunisada niet uit de markt verdrongen, het kleurenpalet wordt zelfs gedurfder en feller en de levensechtheid van zijn onderwerpen blijft nog steeds het publiek boeien, zoals nu ook wij van het artistieke nalatenschap van Kunisada kunnen genieten.